अष्टविनायक यात्रा: महाराष्ट्रातील आठ पवित्र गणेश मंदिरांची आध्यात्मिक सफर

 

🙏🙏अष्टविनायक यात्रा: महाराष्ट्रातील आठ पवित्र गणेश मंदिरांची आध्यात्मिक सफर**

      सण आणि उत्सव म्हटलं तर आपण आपल्या परंपरागत देवी देवतांची आठवण करतो त्यामध्ये आपले आद्य दैवत श्री गणेश  ची पूजा करूनच आपण आपल्या समोरील कार्याला सुरुवात करतो म्हणून या ब्लॉग मध्ये महाराष्ट्रातील आठ गणपतीचं महत्त्व आणि त्यांचे धार्मिक स्थळ कुठे आहे ती माहिती करून घेऊ या.

             

       महाराष्ट्रातील **अष्टविनायक यात्रा** ही एक पवित्र धार्मिक परंपरा आहे. या यात्रेद्वारे भक्तगण श्री गणेशाच्या आठ प्राचीन आणि शक्तिशाली मंदिरांना भेट देतात. प्रत्येक मंदिराचे आपले वेगळे पौराणिक महत्त्व आहे. अष्टविनायक म्हणजे "आठ गणेशमूर्ती", ज्या आपापल्या स्थानिक परंपरेनुसार पूजल्या जातात.

       चला तर पाहूया या **अष्टविनायक मंदिरांची माहिती**:

१. **मोरेश्वर – मयूरेश्वर, मोरगाव (पुणे)**

अष्टविनायक यात्रेची सुरुवात मोरगाव येथून होते. येथील **मयूरेश्वर** ही मूर्ती मोरावर आरूढ आहे. असा विश्वास आहे की इथे गणपतीने सिंधू राक्षसाचा वध केला होता.

**मुख्य वैशिष्ट्य**: चार दिशेला नंदींचे स्थान, ही गोष्ट इथे खास आहे.

**तीर्थक्षेत्र महत्त्व**: अष्टविनायक यात्रेची सुरुवात आणि शेवट याच मंदिरात करतात.

 २. सिद्धटेक – सिद्धिविनायक, अहमदनगर

         भीमा नदीच्या काठी वसलेले हे **सिद्धिविनायक मंदिर** गणेशाच्या सिद्धस्वरूपाचे प्रतीक आहे. येथे विष्णूने गणपतीची तपश्चर्या केली होती.

**विशेष माहिती**: एकमेव मंदिर जिथे मूर्ती उजव्या सोंडेची आहे.

 ३. **पाळे – बल्लाळेश्वर, रायगड**

          इथे श्रीगणेशाचे भक्त बल्लाळ यांचं नाव मंदिराला देण्यात आलं आहे. हे एकमेव अष्टविनायक मंदिर आहे जे भक्ताच्या नावावर आहे.

     **मुख्य वैशिष्ट्य**: मूर्तीला सोन्याचा मुकुट आणि हिरेजडित डोळे आहेत.

 ४. **महड – वरदविनायक, रायगड**

       इथे गणपतीने वर देण्याचं व्रत घेतलं होतं, म्हणून नाव **वरदविनायक**. हे मंदिर तलावाजवळ असून इथे भक्तांना गर्भगृहात प्रवेशाची मुभा आहे.

 **विशेष वैशिष्ट्य**: मंदिराच्या पाठीमागे स्वयंभू गणेशाची मूर्ती दगडात कोरलेली आहे.

 ५. **थेऊर – चिंतामणि गणेश, पुणे**

इथे चिंतामणि नावाच्या रत्नामुळे गणपतीने भक्ताची चिंता दूर केली होती. त्यामुळे येथे **चिंतामणि गणपती** पूजले जातात.

**मुख्य वैशिष्ट्य**: पेशव्यांनी या मंदिराचा जीर्णोद्धार केला.

 ६. **लेण्याद्री – गिरिजात्मज, जुन्नर, पुणे**

शिवगिरी पर्वतातील गुहांमध्ये वसलेलं हे एकमेव **गुहेतील गणेश मंदिर** आहे. येथे पार्वतीने गणपतीला पुत्ररूपात प्राप्त केलं, म्हणून येथे तो **गिरिजात्मज** म्हणतो.

**वैशिष्ट्य**: ३०० पायऱ्या चढून या गुहेत जावं लागतं.

 ७. **ओझर – विघ्नहर, जुन्नर, पुणे**

विघ्नाचा नाश करणारा म्हणून येथे **विघ्नहर गणपती** पूजले जातात. हे मंदिर संगमरवरात बांधलेलं असून येथे सुंदर दीपमाळ आहे.

**धार्मिक महत्त्व**: इथे इंद्रदेवाने विघ्नासुराचा नाश केल्याबद्दल गणपतीची पूजा केली होती.

८. **रांजणगाव – महागणपती, शिरूर, पुणे**

     शिवाने त्रिपुरासुराचा वध करण्यापूर्वी गणपतीची येथे पूजा केली होती. त्यामुळे इथल्या गणेशाला **महागणपती** म्हणतात.

**विशेष वैशिष्ट्य**: गर्भगृहात दडलेली एक विशाल मूर्ती आहे जी खास प्रसंगीच दर्शवली जाते.

     सर्वसामान्यतः **कार्तिक महिन्यात** किंवा कोणत्याही शुभ कार्याआधी अष्टविनायक यात्रा केली जाते. संपूर्ण यात्रा साधारणतः **३ ते ५ दिवसांत पूर्ण** होते.

निष्कर्ष

**अष्टविनायक यात्रा** ही केवळ धार्मिक सफर नाही, तर ती आत्मिक शांती आणि श्रद्धेची गाथा आहे. या यात्रेद्वारे

 आपण महाराष्ट्रातील सांस्कृतिक वारसा, स्थापत्यकला आणि भक्तीचा संगम अनुभवतो.